JAN GADZIŃSKI

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Sierż. Jan Gadziński, elektrotechnik, żonaty.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

Zostałem aresztowany 27 czerwca 1940 r. przez straż graniczną przy przekraczaniu granicy w rejonie Dorohuska. Sowiecka straż graniczna była poinformowana o naszym przejściu przez mieszkańca Dorohuska Józefa Kawałka, który pracował na rzecz Sowietów. Wymieniony pobrał od nas 270 zł. Granicę przekraczałem wraz z dwoma kolegami, Ignacym Sendkiem i Kazimierzem Grochowskim.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Więzienie Łuck; po zasądzeniu na dziesięć lat zostałem wysłany do Starobielska, następnie do miejsca przymusowych robót Suchobezwodna [Suchobezwodnoje], gorkowskajaobłast.

4. i 5. Opis obozu, więzienia; skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Obóz mieścił się w lasach i składał się z 27 lesopunktów. Budynki drewniane i brudne. Kategoria przestępstw – przeważnie polityczni, mały procent kryminalistów. Poziom umysłowy i moralny niski, wzajemne stosunki dobre.

Teren górzysty, budynki drewniane, warunki mieszkaniowe bardzo złe, do spania prycze drewniane i tysiące pluskiew. Higiena bardzo zła.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Warunki pracy ciężkie, normy duże, których zasadniczo wyrobić nie było można. Przy wyrobieniu stu procent normy za miesiąc otrzymać można było 38 rubli. Wyżywienie za taką pracę, tj. sto procent, [człowiek] otrzymywał drugi kocioł, czyli 600 g chleba na śniadanie, pół litra zupy gotowanej na rybie, tzw. ciulka, obiadu nie było, na wieczór pół litra zupy i drugie danie kasza na sucho, pszono.

Ubranie [człowiek] otrzymywał wtedy, gdy był zupełnie nagi, a jeżeli otrzymał, to musiał za nie płacić. Życie koleżeńskie w obozie było dobre, zaś w więzieniu przeważnie większość była narodowości ukraińskiej, ci właśnie psy wieszali na Polakach. Kulturalne współżycie między więźniami – nie było go wcale.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Sposób badania był straszny, przeważnie w nocy, od czterech – 12 godzin, do doby. Przeważnie były stosowane tortury. Jeżeli [ktoś] nie chciał nic mówić, wtedy bili w twarz lub kopali w kostki. Propaganda komunistyczna bardzo duża. Informacje o Polsce – Sowieci w ogóle nie wspominali, a niektórzy zupełnie nie znali.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomoc lekarska bardzo zła, ponieważ lekarze byli niewykwalifikowani w swoim zawodzie. Śmiertelność duża z braku lekarstw. Szpitale urządzone dość dobrze, jednak sprzęt szpitalny bardzo zły i mało. W czasie pobytu w więzieniu zmarł hr. Lud[k]owski z Wołynia i prof. Sulikowski z Warszawy.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Łączności z krajem i z rodziną nie miałem wcale.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Z łagrów zostałem zwolniony 21 września 1941 r. Po zwolnieniu udałem się do Kulbiszewa [Kujbyszewa], stamtąd skierowano mnie do Taszkientu [Taszkentu], a następnie do Farabu i tu rzeką Amodarją [Amu-darią] wywieźli nas do Majuaku [?], dopiero 9 marca 1942 r. zostałem powołany do armii.