TOMASZ DOBROWOLSKI

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

St. strz. Tomasz Dobrowolski, ur. 2 sierpnia 1914 r., dziennikarz, kawaler.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

Wywieziony ze Lwowa przez NKWD 29 czerwca 1940 r. W tym dniu ze Lwowa i okolic zostało wywiezionych kilkadziesiąt tysięcy osób, bez różnicy wieku i płci – obywateli polskich z zaboru niemieckiego – odmawiających przyjęcia sowieckich paszportów.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Specposiołek „Czwarty Skład”, Maryjska ASRR, juriński rejon, kozikowski lesopunkt.

4. Opis obozu, więzienia:

Tajga, teren bagnisty, drewniane baraki, przepełnione i zapluskwione.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

70 proc. Żydów, 30 proc. Polaków. 20 proc. dzieci, 50 proc. kobiet. Około 20 proc. tzw. inteligencji. Około 400 osób. Małomiasteczkowy element żydowski w części zajmował stanowisko wrogie wobec Polaków. Inteligencja żydowska zachowywała się poprawnie.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Praca w lesie przy ścince i wywózce, uprawniała do zakupu 800 g chleba – na niepracującego członka rodziny 500 g – i do brania gorącej strawy w stołówce. Przeciętny zarobek pracującego: 40 rubli na pół miesiąca, wystarczająca na pięć do sześciu dni wyżywienia dla jednej osoby. Odzież do pracy można było kupić za gotówkę. Ogólnie biorąc, posiadacz większych zasobów gotówkowych mógł materialnie urządzić życie możliwie.

Większość – nie posiadająca zasobów – pracowała źle ubrana, nie mogła zapracować na wykupienie przysługującej racji chleba. Szkorbut panował powszechnie, [dotknął] ok. 80 proc. stanu.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Zaznaczony na każdym kroku wrogi stosunek do Polski. Stała agitacja komunistyczna i antyreligijna ze strony NKWD i władz leśnych. Ludność nastawiona antysowiecko.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Świętej pamięci Stefan Dobrowolski, urzędnik Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, innych nazwisk nie pamiętam.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Listy – bardzo nieregularnie, wiele ginęło. Z terenu okupacji sowieckiej dochodziły paczki żywnościowe.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zwolniony we wrześniu 1941 r. Wyjechałem na własną rękę do Uzbekistanu, fergańska obłast. W początku lutego wstąpiłem do tworzącego się 26 Pułku Piechoty w Taszłaku.