MICHAŁ JAMRÓZ

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Kanonier Michał Jamróz, rolnik, żonaty.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

10 lutego 1940 r. zabrany z domu o 5.00 rano.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Archangielska obłast, rejon Kotłas, Niżna Stryga [Niżnaja Striga].

4. Opis obozu, więzienia:

Teren bagnisty, baraki stare, przeciekały, [spaliśmy] na żelaznych łóżkach bez materaców, 35 rodzin w jednym baraku. Czystej bielizny nie otrzymałem w ogóle. Raz na dwa–trzy tygodnie łaźnia, ustępu nie było, brak papieru do załatwiania potrzeb osobistych.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Liczba 325 osób; Polacy, koloniści i osadnicy (rolnicy i byli wojskowi). Poziom moralny był dobry, spodziewali się uwolnienia, stosunki były dobre, pomagaliśmy jeden drugiemu.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Pobudka o 5.00, do pracy od 6.00 do 18.00, capstrzyk o 21.00. Było ciężko; duże bagna, woda, zrąb lasu, [norma] sześć metrów sześciennych budowlanego drzewa, za jeden metrów sześcienny [płacili] jednego rubla. Pracujący [dostawał] 400 g chleba na osobę, a niepracujący 200. Jeden talerz zupy na rodzinę. [Przez] 18 miesięcy [dostałem] jedno ubranie za opłatą 160 rubli.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Bezwzględny. W dzień [człowiek] pracował, w nocy był badany. Za spóźnienie się 15 minut do pracy pierwszy raz kara: na sześć miesięcy urywali 25 proc. z wynagrodzenia, drugi raz – 50 proc., a trzeci raz – praca bez wynagrodzenia. Przyczyna spóźnienia: chory bez zwolnienia.

Urządzali wiece, pogadanki, kino, etc. Obecność przymusowa, a nawet powstało przysłowie: „jak będziesz komunistą, będzie [?] dobrze”. Do Polski nie ma powrotu, po to [nieczytelne], tu pracujesz aż [brak].

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Żadna, lekarstw nie było, jeden szpital na okręg. Warunki ciężkie, siła fachowa niedostateczna. Zmarło 50 proc. zamieszkałych w obozie, dzieci do 15 lat – 60 proc.: Jamróz Katarzyna, Kazimierz, Józef, Czesława; Halowicz Zdzisław; Kamiński Jan; Kustra Kuba, Mieczysław, Anna, Ewa, Zygmunt, Teresa; Szałda Jan; Piskur Jan; Staracz Kuba i inni.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Korespondencja ściśle cenzurowana.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

27 września 1941 r. na podstawie amnestii. Wstąpiłem do polskiej armii 25 lutego 1942 r. w Ługowoje, po dwumiesięcznej podróży na własną rękę.