HIERONIM RABINOWICZ

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Kanonier Hieronim Rabinowicz, 22 lata, bez zawodu, kawaler.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

Aresztowany w nocy z 26 na 27 czerwca 1940 r.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Więzienie w Grodnie, następnie Komi ASRR, Uchta, pierwszy sowchoz.

4. Opis obozu, więzienia:

Obóz liczył ok. 500 osób, rozlokowanych w pięciu barakach. Baraki, prócz jednego (dla pracowników technicznych), stare, zapluskwione. W jednym, obok mieszkań, był skład warzyw, kwaszarnia (siedlisko zgnilizny). W barakach prycze górne i dolne, często niewystarczające dla wszystkich, spało się na gołych deskach (jeden koc do przykrycia). W komnacie na 20 osób często spało 40. Okna niskie.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Około 50 proc. [stanowili] Rosjanie, 40 proc. Polacy, 10 proc. Niemcy, Łotysze, Korejce. Wśród Rosjan przewaga kryminalistów. Reszta – [więźniowie] polityczni, głównie inteligencja (znaczna część Polaków, obywateli rosyjskich). Stosunek kryminalistów (o bardzo niskim poziomie umysłowym i moralnym) do politycznych Rosjan i Polaków – niedobry. Często bójki, kłótnie, „wsypy”. Stosunek inteligencji rosyjskiej do Polaków – przychylny. Często czynnie [nas] wspierali. Interesowali się życiem naszym, współczuli. Mówię o inteligencji rosyjskiej, nie sowieckiej!

6. Życie w obozie, więzieniu:

Pobudka – 5.00, śniadanie (kasza lub owies), wymarsz na robotę – 5.40, powrót – 18.00. 18.15 – obiad (kapusta z wodą, ryba). Praca rolna. Normy bardzo trudne do wypełnienia, wypełniali [je] nieliczni. Wypełniający ponad 150 proc. otrzymywali lepsze obiady i mogli dokupić [jedzenie] w sklepiku. Zapłata tylko dla wypełniających normy. Ubranie bardzo złe (buty płócienne). Życia kulturalnego nie było zupełnie.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Stosunek bardzo wrogi. Przy badaniach częste bicie, groźby. W obozach propaganda komunistyczna bardzo aktywna. Często filmy propagandowe z wojny 1920 r. Głosili stale o „biedzie” w Polsce, „nieprawidłowościach”, „przekupstwach panów”.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomoc lekarska w obozach i szpitalach dzięki lekarzom Polakom – możliwie dobra. Lekarze nasi robili, co mogli. Władze ograniczali im ilość zwolnień z robót, nie dostarczali lekarstw itp. Często lekarze kupowali z własnych funduszy. Nie wystarczało to jednak. Śmiertelność w obozie duża.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Nie było żadnej.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zwolniony 27 sierpnia 1941 r., 3 września zapisałem się w Uchcie do armii polskiej w Buzułuku. 6 września wyjechałem transportem bezpośrednio do Tocka [Tockoje]. 22 września przybyłem do Tockoje, gdzie zostałem od razu wcielony do armii.