BRONISŁAW BORKOWSKI

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Kpr. Bronisław Borkowski, ur. 19 marca 1912 r., ślusarz i kierowca samochodowy, żonaty.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

Zostałem aresztowany 13 marca 1940 r. z paragrafu 54.10 i 54.13, tj. agitacja, czyli propaganda, i zasądzony na pięć lat izolacji w poprawczych łagrach przymusowych robót i na dwa lata pozbawiony praw. Koszta sądowe w kwocie 120 rubli.

3. Nazwa obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Od 13 marca do 27 listopada 1940 r. siedziałem w więzieniu [w] Czortkowie i tego dnia byłem sądzony. Około 27 stycznia 1941 r. zostałem wywieziony do łagrów koło Kujbiszewa [Kujbyszewa], miejscowość Bezimianka [Bezymianka].

4. Opis obozu, więzienia:

W łagrach warunki były zbyt ciężkie, jako też opuszczony [sic!]. Teren ogrodzony drutem kolczastym, obstawiony strażą. Budynki z cienkich desek [nieczytelne] marnie, zimno, brud, pluskwy itp. Higiena zupełnie zaniedbana, brud i robactwo.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Pośród zesłańców znajdowali się ludzie różnych narodowości z całego ZSRR i całej Polski. Kategoria przestępców wszelkiego rodzaju, w tym większa część politycznych cywili z Polski i wojskowych z Rosji. Stosunki wzajemne były nieprzyjazne.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Życie w więzieniu było ciężkie, a w łagrach tym bardziej. Przebieg każdego przeciętnego dnia był bardzo ciężki do przeżycia. Praca bez przerwy, jak noc, tak dzień, na zmiany. Norma robót była tak wysoka, że nikt nie był w stanie wypełnić, a gdy jej nie wykonał, to dostał tyle [tylko] do jedzenia, by mógł utrzymać się przy życiu. W ubraniach chodził każdy w swoim. Koleżeńskość była słaba, gdyż każdy myślał o sobie, by utrzymać się i zostać jako człowiek przy życiu. Nagród to ani [nie] widziałem, ani też nie słyszałem.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

NKWD do Polaków nastawione było najbardziej wrogo. Badany byłem dniami, a po większej części nocami, przy tym bity. Po każdym takim badaniu zamykano mnie do karceru, by wymusić w ten sposób zeznania. Przy każdym śledztwie pytano, dlaczego byłem Polakiem czy też, dlaczego służyłem w armii polskiej lub mścił się nad tymi, co należeli do komunistów, lub też pytano, co mówione było u nas w Polsce o Rosji do 1939 r. itp.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomoc lekarska pod każdym względem była słaba. O szpitalach nic nie wiem, gdyż ich nie widziałem. O zmarłych żadnej wiadomości nie posiadam. W wypadku, gdy ktoś zachorował, wywozili natychmiast w nieznanym kierunku, tak że trudno było o jakiekolwiek wiadomości, co z danym gościem się stało.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Od chwili aresztowania po dzień zwolnienia żadnej łączności z krajem czy też rodziną nie miałem.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Zwolniony zostałem w sierpniu 1941 r. Po zwolnieniu przyjechałem do Bozołuku [Buzułuku] i tam wstąpiłem do armii polskiej. Dnia nie pamiętam, w samych początkach formowania się sztabu armii.

Miejsce postoju, 4 marca 1943 r.