JAN GIERŻADOWICZ

1. Dane osobiste (imię, nazwisko, stopień, wiek, zawód i stan cywilny):

Plut. Jan Gierżadowicz, rocznik 1907, pracownik umysłowy, żonaty.

2. Data i okoliczności zaaresztowania:

18 września 1939 r. w Sasowie k. Złoczowa wraz z oddziałem dostałem się do niewoli bolszewickiej.

3. i 4. Nazwa i opis obozu, więzienia lub miejsca przymusowych prac:

Następnie doprowadzono nas pod konwojem do stacji kolejowej Brody, skąd odwieziono do Dubna na Wołyniu i ulokowano w budynkach byłej chmielarni przeznaczonej na obóz (łagier) jeńców wojennych. Były to budynki piętrowe, murowane, opuszczone, zabrudzone. Stłoczono nas tam ok. tysiąca, bez pościeli, prycz, na podłogach.

5. Skład więźniów, jeńców, zesłańców:

Wśród nas 70 proc. stanowili Polacy, reszta Ukraińcy, Białorusini, Żydzi, a nawet paru Niemców. Inteligencji było tam jakieś pięć procent. Nastawienie moralne jeńców było początkowo przygnębiające. Z czasem powstały pewne ugrupowania o różnym światopoglądzie i stanie moralnym. Inteligencja trzymała się osobno. Ukraińcy, Białorusini, Żydzi tworzyli znowuż grupę chętnie przyjmującą nową doktrynę. Stosunki wzajemne były dość zrównoważone.

6. Życie w obozie, więzieniu:

Jeńcy wojenni byli zatrudnieni przy budowie drogi asfaltowej Lwów–Kijów. Praca trwała początkowo osiem, z czasem doszło do 14 godzin dziennie. Słynne normy pracy były olbrzymie. Wynagrodzenie mierne, wyżywienie słabe, sprawy ubraniowe rozpaczliwe. Wszystko to uzależnione było od wykonania niewykonalnych norm, a w związku z tym i życie jeńców było ciężkie.

7. Stosunek władz NKWD do Polaków:

Początkowo był dość obojętny, z czasem stawał się brutalniejszy, a w końcu terrorystyczny w związku z wprowadzaniem komunizmu.

8. Pomoc lekarska, szpitale, śmiertelność:

Pomoc lekarska była dość problematyczna, gdyż mimo istnienia gabinetu lekarskiego, a z braku środków leczniczych, leczenie nie dawało rezultatów.

9. Czy i jaka była łączność z krajem i rodzinami?

Podczas całego pobytu w obozach jeńców, początkowo na terenach Polski, a później w ZSSR, otrzymałem zaledwie parę listów, a reszta – jeśli były – [doręczenie] uzależniano od wykonanej normy.

10. Kiedy został zwolniony i w jaki sposób dostał się do armii?

Po koncentracji jeńców wojennych w Starobielsku i podpisaniu umowy polsko-sowieckiej 25 sierpnia 1941 r. zorganizowani w oddziały wojska polskiego przez pana płk. Wiśniowskiego, wyjechaliśmy jako wolni do Tocka [Tockoje].